Bibliotheken mogen zonder toestemming boeken digitaliseren voor onderzoek of privéstudie

Begrip “te koop aangeboden of aan licentievoorwaarden onderworpen” in artikel 5(3)(n) Auteursrechtrichtlijn omvat daadwerkelijke tussen rechthebbende en instelling gesloten licentie- of gebruiksovereenkomsten; niet slechts aanbod tot sluiten van dergelijke overeenkomst. Digitalisering van een werk is een reproductiehandeling. Beschikbaarstelling door bibliotheken aan publiek van werken via speciale terminals voor onderzoek of privéstudie in zin van artikel 5(3)(n) is een mededeling aan publiek. Auteursrechtrichtlijn staat niet eraan in weg dat lidstaten bibliotheken ook (accessoir) recht tot digitalisering van werken geven, indien dit nodig is om deze werken via speciale terminals beschikbaar te stellen. Afdrukken van digitaal werk op papier of opslaan ervan op USB-stick is eveneens een reproductie. Afdrukken van werken op papier of opslag ervan op USB-stick valt niet onder artikel 5(3)(n); kan wel toegestaan zijn onder artikel 5(2)(a) en (b) mits aan voorwaarden is voldaan, zoals billijke vergoeding.

AUTEURSRECHT

Uit het perscommuniqué: “Krachtens de Auteursrechtrichtlijn hebben de auteurs het uitsluitende recht de reproductie en de mededeling van hun werken aan het publiek toe te staan of te verbieden. De richtlijn voorziet evenwel in de mogelijkheid voor de lidstaten om bepaalde beperkingen of restricties aan dat recht te stellen. Een dergelijke mogelijkheid bestaat met name voor de voor het publiek toegankelijke bibliotheken die, voor onderzoek of privéstudie, werken uit hun verzameling door middel van speciale terminals aan gebruikers beschikbaar stellen. In de onderhavige zaak wenst het Bundesgerichtshof te vernemen wat de draagwijdte is van die mogelijkheid, waarvan Duitsland gebruik heeft gemaakt.

Het Bundesgerichtshof dient uitspraak te doen in een geschil tussen de Technische Universität Darmstadt en een Duitse uitgeverij, Eugen Ulmer KG. De universiteitsbibliotheek heeft een door Eugen Ulmer uitgegeven boek gedigitaliseerd alvorens het aan te bieden op haar elektronische leesplaatsen. Zij heeft het aanbod van de uitgeverij om de door haar uitgegeven handboeken (waaronder het betrokken boek) in de vorm van elektronische boeken („e-books”) aan te kopen en te gebruiken, afgewezen. Eugen Ulmer wenst te verhinderen dat de universiteit het betrokken boek digitaliseert en dat de gebruikers van de bibliotheek het boek via de elektronische leesplaatsen kunnen afdrukken of opslaan op een USB-stick en/of die reproducties uit de bibliotheek kunnen meenemen.

In zijn vandaag gewezen arrest verklaart het Hof om te beginnen dat een bibliotheek, zelfs indien de rechthebbende haar onder redelijke voorwaarden aanbiedt om licentieovereenkomsten te sluiten voor het gebruik van zijn werk, zich kan beroepen op de ten behoeve van de speciale terminals vastgestelde beperking, omdat zij anders haar fundamentele taak niet zou kunnen vervullen en evenmin het openbaar belang zou kunnen bevorderen dat met het stimuleren van onderzoek en privéstudie is gediend.

Het Hof oordeelt vervolgens dat de richtlijn er niet aan in de weg staat dat de lidstaten bibliotheken het recht verlenen om de werken van hun verzameling te digitaliseren, wanneer het voor onderzoek of privéstudie noodzakelijk blijkt om die werken via speciale terminals beschikbaar te stellen voor particulieren. Het recht van bibliotheken om via speciale terminals de werken die behoren tot hun verzameling mee te delen zou immers een groot deel van zijn inhoud en zelfs van zijn nuttige werking kunnen verliezen indien zij niet zouden beschikken over een accessoir recht om de betrokken werken te digitaliseren.

Het Hof verklaart dat dit recht van mededeling dat aan voor het publiek toegankelijke bibliotheken kan worden verleend, daarentegen niet meebrengt dat particulieren via speciale terminals de werken op papier mogen afdrukken of op een USB-stick mogen opslaan. Bij het afdrukken van een werk op papier en de opslag ervan op een USB-stick is immers sprake van reproductiehandelingen, aangezien daarmee wordt beoogd een nieuwe kopie te maken van de voor particulieren beschikbaar gestelde digitale kopie. Dergelijke reproductiehandelingen zijn niet noodzakelijk voor de mededeling van het werk aan de gebruikers via speciale terminals en vallen dan ook niet onder het recht van mededeling via speciale terminals, temeer daar zij door de particulieren en niet door de bibliotheek zelf worden verricht.

Het Hof voegt hier evenwel aan toe dat de lidstaten, binnen de grenzen en onder de voorwaarden die in de richtlijn zijn gesteld, kunnen voorzien in een beperking of een restrictie van het aan de rechthebbenden toekomende uitsluitende recht van reproductie en aldus kunnen toestaan dat de gebruikers van een bibliotheek de werken via speciale terminals op papier afdrukken of op een USB-stick opslaan. Daarvoor is met name vereist dat aan de rechthebbenden een billijke vergoeding wordt betaald."

IEPT20140911, HvJEU, TU Darmstadt v Eugen Ulmer

Lees het perscommuniqué hier.