Weigering informatieverzoek statistische gegevens pro deo advocaten levert schending art.10 EVRM op

EHRM, 8 november 2017, appl. No. 18030/11, Magyar Helsinki BizottságI v. Hungary

Publicatie. Verzoekster, Magyar Helsinki Bizottság (Hongaars Helsinki-comité), is een NGO welke zich richt op onder andere onderzoek naar toegang tot de rechter van in het bijzonder vreemdelingen en vluchtelingen. In 2009, in het kader van het project "Stappen naar een transparant benoemingssysteem in strafrechtelijke rechtsbijstand", verzocht de NGO bij diverse afdelingen van de politie de namen van pro deo advocaten die waren gecontacteerd om verdachten bij te staan. Het doel van dit onderzoek was om aan te tonen of er verschillende in de handelswijzen van politie bestonden bij het toewijzen van advocaten. Het vermoeden bestond dat steeds dezelfde advocaten en steeds dezelfde kantoren werden uitgekozen. Een aantal afdelingen heeft het verzoek om informatie geweigerd, omdat het geen gegevens van openbaar belang betrof en hun namen privégegevens die niet volgens de wet openbaar gemaakt mogen worden. De weigering vond plaats op grond van een nationale wet.

Uiteindelijk wordt deze casus voorgelegd aan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, waarbij de verzoekende NGO klaagt dat de weigering van het verzoek om informatie een schending van artikel 10 EVRM (recht op vrijheid van meningsuiting en de vrijheid om inlichtingen of denkbeelden te ontvangen of te verstrekken) vormt. Naar het oordeel van het Hof, overeenkomstig ro 74 in de Leander vs  Sweden-zaak, is het in bepaalde situaties en onder specifieke voorwaarden mogelijk om op grond van artikel 10 EVRM een individueel recht op toegang tot informatie van overheidsopdrachten te geven. Het Hof verduidelijkt in onderhavige zaak de voorwaarden waaraan een verzoek tot informatie op overheidsopdrachten op grond van artikel 10 EVRM moet voldoen:

• Het doel van het informatieverzoek: het verzoek moet noodzakelijk zijn in de uitoefening van de vrijheid van meningsuiting (informatie en ideeën ontvangen en doorgeven)
• De aard van de gezocht informatie: de openbaarmaking van de informatie is noodzakelijk.
• De rol van de aanvrager: het Hof heeft herhaaldelijk erkent dat de pers een essentiële rol in een democratische samenleving speelt bij het faciliteren en bevorderen van het recht van het publiek om informatie en ideeën te ontvangen en door te geven.
• Toegankelijkheid van de informatie: het feit dat de gevraagde informatie direct beschikbaar is, vormt een belangrijk criterium bij de algehele beoordeling of een weigering om informatie te verstrekken kan worden beschouwd als een beperking van de vrijheid om informatie te ontvangen op grond van artikel 10 EVRM.  

De weigering in onderhavige zaak om de gevraagde informatie te verstrekken vormt volgens het Hof een schending van het recht van de NGO om informatie te ontvangen en te verstrekken. Om gerechtvaardigd te zijn moet een dergelijke beperking van het recht van de NGO op vrijheid van meningsuiting bij wet zijn voorzien, een legitiem doel nastreven en noodzakelijk zijn in een democratische samenleving. In onderhavige zaak is de beperking bij wet voorzien en streeft het een legitiem doel na. De beperking is echter niet noodzakelijk in een democratische samenleving. het verzoek betrof inderdaad privégegevens, maar deze gegevens bestonden alleen uit statistische gegevens over het aantal keren dat de betrokken personen waren aangewezen om verdachten te vertegenwoordigen in openbare strafprocedures in het kader van  rechtsbijstand door de overheid gefinancierd. Het betrof geen informatie buiten het publieke domein. De relevante Hongaarse wet sloot elke vorm van onderzoek in het kader van de door de NGO voorgestelde publicatie, die bedoeld is om bij te dragen aan een debat over een kwestie van algemeen belang, uit.

Het Hof concludeert dat er sprake is van een schending van artikel 10 EVRM.

Lees het arrest hier.