3.6 - Goodwill

Onderscheidingsprestaties beschermen goodwill. De verschillende IE-rechten op onderscheidingsmiddelen geven bescherming aan merken, handelsnamen, vormgeving en portretten vanwege de aan die onderscheidingsmiddelen verbonden goodwill. Dit leidt dan tot de vraag in hoeverre goodwill als zodanig  ─  los van een bepaald onderscheidingsmiddel ─ bescherming kan genieten. Het antwoord op die vraag is negatief.

Goodwill. In de literatuur worden verschil­lende defini­ties van goodwill gehanteerd. Sommigen zien goodwill vooral als meerwaarde (van een onderneming): het fenomeen dat “het geheel meer is dan de som der delen”. In aanvulling daarop wordt goodwill ook wel gebruikt om de toekom­stige winstmoge­lijkheid van een onderne­ming aan te geven. In het Damesmodebedrijf-ar­rest (IEPT19510309) sloot de Hoge Raad zich hierbij aan. Die lijn werd doorgetrokken in het arrest van 21 mei 2002 (NJ 2002, 342, m.nt. Snijders).

Prestatiebescherming goodwill? Goodwill vertegenwoordigt in het econo­misch verkeer een waarde en kan om die reden door het vermogens­recht ook niet genegeerd worden. Daarmee is echter nog niet gezegd dat – al dan niet exclusieve – rechten op goodwill voor erken­ning in aanmer­king kunnen of dienen te komen.

Vrije mededinging. IE-rechten als merken en handelsnamen, die goodwill beschermen, zijn een uitzondering op het beginsel van de vrijheid van mededinging. Mededinging is in essentie niet meer dan het meedingen naar de gunst van de afnemer, ofwel “het gewild zijn” bij die afnemer en bij die afnemer dus goodwill te verwerven. Goodwill is dus het gevolg van vrije mededinging en daarmee is tevens gegeven dat het toekennen van een exclusief recht op die gewildheid per saldo vrije mededinging de das om doet.

IE-rechten vereisen een object. Juist omdat IE-rechten een uitzondering op de vrijheid tot mededinging zijn met als doel die mededinging per saldo te bevorderen, is voor het toekennen van een IE-recht vereist dat sprake is van een immaterieel voorwerp, een object. Bij de onderscheidingsprestaties is dat een merk of handelsnaam. In dat object – die merk of handelsnaam – wordt de door dat merk of die handelsnaam opgebouwde goodwill belichaamd en het is enkel die belichaamde goodwill die voorwerp van een IE-recht kan zijn.

Onbelichaamde goodwill. Tegen deze achtergrond kan goodwill die niet in een immaterieel voorwerp is belichaamd geen bescherming genie­ten, in tegenstelling tot belichaamde goodwill: die good­will die is te herleiden tot een bepaald materieel of immaterieel voorwerp, zoals een merk of handelsnaam.