Uit de beknopte motivering: De vrijheid en de pluriformiteit van de media vormen de ruggengraat van elke functionerende democratie op basis van de rechtsstaat. Hoewel de rol van de media in onze samenleving steeds belangrijker wordt, komen de onafhankelijke journalistiek, en de vrijheid en de pluriformiteit van de media in Europa steeds meer in het gedrang. In toenemende mate krijgen journalisten, redacteuren en uitgevers te maken met druk van de overheid en haar vertegenwoordigers alsook van machtige zakenlieden en bedrijven. Volgens de resultaten van de monitor voor de pluriformiteit van de media 2022 laten de staat van de pluriformiteit van de markt, de sociale inclusiviteit en de politieke onafhankelijkheid alle een gemiddeld tot hoog risico optekenen. Tot slot steken ongeacht de geografische gebieden van de Unie uitdagingen en bedreigingen voor de vrijheid en de pluriformiteit van de media de kop op. Een gemeenschappelijke Europese oplossing is dan ook geboden.
Deze verordening heeft tot doel een beter klimaat voor de media in de Europese Unie te scheppen door de vaststelling van een reeks wettelijk bindende en tegenstelbare beginselen. Deze wet heeft niet zozeer tot doel regels op te stellen voor een sector waarin van oudsher op zelfregulering wordt vertrouwd, maar veeleer om de media de beschikking te geven over de instrumenten die zij nodig hebben om weerstand te bieden aan de druk en de uitdagingen waarmee zij op dit ogenblik worstelen. De door de rapporteur van de commissie LIBE ingediende amendementen hebben dan ook tot doel het voorstel te versterken, door de ruimte voor de media te versterken en de burgers in staat te stellen hun burgerlijke rechten en vrijheden als gewaarborgd in onze Unie uit te oefenen.
Door middel van de zachte wetgeving van de Raad van Europa en de jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zijn er hoge normen vastgesteld voor de bescherming van journalisten die alleen in zeer uitzonderlijke omstandigheden verplicht mogen worden om hun bronnen openbaar te maken. Uit de praktijk blijkt niettemin dat deze normen van zachte wetgeving niet in alle lidstaten worden nageleefd. Verder bevestigen recente onthullingen dat overheidsinstanties spyware en surveillancetechnologieën hebben ingezet tegen journalisten, met name om toegang tot verkrijgen tot hun bronnen. Een toereikend niveau van bescherming voor de journalistieke bronnen en een duidelijk verbod op het gebruik van spyware of surveillancetechnologieën tegen journalisten, mediabedrijven, hun gezinnen of hun professionele netwerk vormt daarom een eerste vereiste voor de vrijheid en de pluriformiteit van de media. Doel is derhalve meer van de inmiddels vastgestelde normen van zachte wetgeving over te hevelen naar wettelijk bindende bepalingen in de hele Unie.
Alleen de rechter mag besluiten tot deze maatregelen, in het geval van een hoger openbaar belang en op evenredige wijze waarbij dergelijke inbreuken op de rechten van journalisten en op de vrijheid van meningsuiting worden afgewogen tegen de noodzaak voor overheidsinstanties om die informatie in handen te krijgen.
(...)
De wetgeving inzake mediavrijheid heeft tot doel een veilige en eerlijke omgeving te waarborgen voor de activiteiten van de media. Door middel van de voorgestelde amendementen beoogt de rapporteur van de commissie LIBE deze ruimte te versterken door hoge normen vast te stellen ten aanzien van de bescherming van journalisten tegen de openbaarmaking van hun bronnen en tegen het inzetten van spyware en surveillancetechnologieën. Deze amendementen hebben als uiteindelijk doel medewerkers in de mediasector te voorzien van de juiste instrumenten om beïnvloeding en druk van buitenaf tegen te gaan, ongeacht of deze politiek van aard zijn en worden uitgeoefend door overheidsinstanties en ambtenaren, dan wel een privékarakter hebben en uitgaan van machtige zakenlieden en bedrijven. Een optimale ruimte voor de media kan niet bestaan wanneer er geen duidelijke regels zijn betreffende transparantie over de eigendom van media, de eerlijke verdeling van overheidsmiddelen en een gelijk speelveld in de relatie met spelers op de onlinemarkt als platforms, of wanneer het ontbreekt aan wettelijk bindende beginselen tot vaststelling van minimumnormen voor bescherming in de hele Unie. De rapporteur beoogt de media aan te sporen om gemeenschappelijke normen voor eigen verklaringen met betrekking tot de waarborgen voor de redactionele onafhankelijkheid en de productie van betrouwbare informatie te bevorderen. De vrijheid en de pluriformiteit van de media zijn de ultieme garantie voor een vrije en democratische samenleving die gebaseerd is op de rechtsstaat en waar de burgers hun burgerlijke rechten en vrijheden kunnen uitoefenen. Alleen door deze aspecten te versterken kan de samenleving die gebaseerd is op de waarden van onze Unie sterk en veerkrachtig blijven, met name gezien de huidige en nieuwe binnenlandse en internationale uitdagingen.
Afwijkend standpunt:
De belangrijkste reden voor mijn afwijkende standpunt is dat dit de eerste EUwetgevingshandeling zou zijn die surveillance van journalisten en aanbieders van mediadiensten mogelijk maakt. Deze verordening had als doel moeten hebben journalisten juist tegen surveillance te beschermen in plaats van deze te faciliteren. Hiermee wordt een gevaarlijk precedent geschapen met onvoorzienbare gevolgen voor de democratie en de vrijheid van meningsuiting in de hele EU.
Daarnaast bevat het ontwerpadvies buitensporig strikte regels op een gebied waar zelfregulering de norm zou moeten zijn. Deze verordening leidt tot buitensporige bureaucratie en administratieve taken voor een beroep waarin van nature vrijheid heerst.
Tot slot schept de verordening tal van institutionele lagen voor het toezicht op aanbieders van mediadiensten, waardoor de vrijheid van de pers en journalisten zal worden ondermijnd. Waar regeringen en politieke coalities kunnen veranderen, moet de vrijheid van de media worden gevrijwaard ongeacht wie de machthebbers op een bepaald moment zijn.
Journalisten moeten het openbare leven kunnen onderzoeken zonder dat zij welke autoriteit dan ook vooraf om
toestemming hoeven te vragen om hun beroep uit te oefenen. Vrijheid en democratie in de EU staan of vallen met een vrije, ongecontroleerde pers!
Advies over het voorstel Verordening Mediavrijheid 2022/0277(COD) (met afwijkend standpunt)
