Conclusie AG: Kritische publicatie dat bestaand werk (Latijn manuscript) beoogd te reconstrueren, kan een werk zijn
27-06-2025 Print this page
Ik ben van mening dat wanneer een auteur probeert een onvolledig literair werk te reconstrueren in de vorm die naar zijn mening de door de auteur van het oorspronkelijke werk ontwikkelde vorm zo dicht mogelijk benadert, hij in beginsel niet kan worden geacht louter een onderzoek, knowhow of een intellectuele inspanning te leveren, zonder persoonlijke schepping. Of de in het Latijn geschreven kritische publicatie van een publiek domein geworden literair werk in het Latijn kan worden aangemerkt als een „werk”, waarvan de reproductie overeenkomstig artikel 2, onder a), van richtlijn 2001/29/EG(6) is onderworpen aan toestemming van de auteur: JA!
De bescherming van auteursrechten kent haar oorsprong in de ontwikkeling van de boekdrukkunst en vond een juridisch fundament met het Statute of Anne in 1710. Filosofische ideeën over eigendom en arbeid lagen mede aan de basis van het auteursrecht, dat rechten toekent aan de maker van een werk. Later ontstonden daarnaast ook naburige rechten voor uitvoerend kunstenaars, producenten en omroepen, vastgelegd in het Verdrag van Rome van 1961, als reactie op nieuwe technologieën.
In het huidige auteursrecht blijft echter discussie bestaan over wat precies als “werk” kwalificeert. In een recente zaak voor het Hof van Justitie vraagt de hoogste rechterlijke instantie van Roemenië zich af of een kritische publicatie van een oud werk (dat tot het publieke domein behoort) in het Latijn auteursrechtelijke bescherming verdient. Deze uitgave, tot stand gebracht door professor Slușanschi, bevat niet slechts een reproductie van het oorspronkelijke manuscript, maar een gereconstrueerde versie met commentaar en filologische toevoegingen.
Gestelde vragen:
Moet artikel 2, onder a), van richtlijn [2001/29] aldus worden uitgelegd dat een kritische publicatie van een werk, die tot doel heeft om de tekst van een oorspronkelijk werk weer te geven door raadpleging van het manuscript, vergezeld van commentaar en het nodige kritisch apparaat, kan worden beschouwd als een auteursrechtelijk beschermd werk?
Overweging AG:
Ik ben van mening dat wanneer een auteur probeert een onvolledig literair werk te reconstrueren in de vorm die naar zijn mening de door de auteur van het oorspronkelijke werk ontwikkelde vorm zo dicht mogelijk benadert, hij in beginsel niet kan worden geacht louter een onderzoek, knowhow of een intellectuele inspanning te leveren, zonder persoonlijke schepping. Integendeel, het is mogelijk dat de auteur de keuze heeft tussen meerdere opties. De grammaticale, lexicale, literaire en stilistische keuzen die hij maakt, zullen waarschijnlijk worden bepaald of althans beïnvloed door zijn jaren ervaring, zijn filologische kennis en zijn kennis en begrip van het tijdperk waarin het oorspronkelijke werk is geschreven en van de historische periode waarop dat werk betrekking heeft, zijn kennis van de auteur van het oorspronkelijke werk, zijn stijl en taalgebruik, en zijn interpretatie van wat hij ziet als de bedoeling van die auteur. Wanneer de auteur van de kritische publicatie niet alleen een beroep doet op zijn vakmanschap en zijn kennis van de oorspronkelijke auteur, de taal, het tijdperk en het oorspronkelijke werk, maar ook op zijn eigen verbeelding, zijn intuïties en zijn gevoeligheid, teneinde – terwijl hij probeert trouw te blijven aan de geest van het oorspronkelijke werk – de verloren of onbegrijpelijke elementen (opnieuw) uit te vinden, maakt hij een scheppend werk en drukt hij zijn persoonlijkheid uit in het werk van een ander, zodat hij een afgeleid werk creëert.
Conclusie AG:
Artikel 2, onder a), van richtlijn [2001/29/EG] moet aldus worden uitgelegd dat de kritische publicatie van een publiek domein geworden werk, die tot doel heeft om de tekst van dat werk te reconstrueren, vergezeld van commentaar en het nodige kritisch apparaat, kan worden beschouwd als een werk dat alleen met toestemming van de auteur kan worden gereproduceerd, op voorwaarde dat die publicatie een intellectuele schepping van de auteur is die zijn persoonlijkheid weerspiegelt en blijk geeft van diens vrije en creatieve keuzen, en dat deze een voorwerp heeft dat voldoende nauwkeurig en objectief kan worden geïdentificeerd. Het staat aan de nationale rechter om in elk concreet geval na te gaan of dit het geval is.
ECLI:EU:C:2025:488 en zaak C-649/23
