EC-studie over contractuele praktijken van auteursrechten en naburige rechten
01-04-2025 Print this page
Auteurs en uitvoerende kunstenaars dragen hun rechten vaak over aan derden om hun werken te exploiteren. De regels en praktijken rondom deze overdracht variëren sterk per lidstaat en sector (muziek, audiovisueel, beeldende kunst, literatuur en videogames). De studie, uitgevoerd in opdracht van de Europese Commissie, analyseert deze contractuele praktijken en hun impact op auteurs, uitvoerenden en producenten.
Een belangrijk aandachtspunt is de onderhandelingspositie van auteurs en uitvoerenden. In de audiovisuele sector hebben auteurs vaak een zwakke onderhandelingspositie, wat resulteert in buy-outcontracten met een eenmalige betaling of lage royalty’s. Uitvoerende kunstenaars hebben enig voordeel door collectieve arbeidsovereenkomsten. In de muziekindustrie voelt 38% van de auteurs en uitvoerenden een verslechtering van hun onderhandelingspositie, en in de beeldende kunst en literatuursector blijft de macht vaak beperkt door concurrentie en technologische ontwikkelingen.
Producenten ondervinden problemen bij het behouden van exploitatierechten, vooral bij samenwerking met wereldwijde streamingplatforms. Het gebrek aan transparantie over exploitatiegegevens en de wijdverbreide toepassing van het commissiemodel beperken hun mogelijkheden om eigendomsrechten te behouden, wat een bedreiging vormt voor de Europese audiovisuele industrie.
Juridische analyse
Op internationaal en EU-niveau zijn er regels die auteurs en uitvoerenden beschermen, maar ze bieden geen strikte beperkingen op de overdracht van rechten. De EU-richtlijn over auteursrecht in de digitale eengemaakte markt (DSM-richtlijn) introduceert principes zoals proportionele vergoeding en transparantie, maar de handhaving blijft beperkt. Nationale wetgeving kan aanvullende bescherming bieden, zoals het beperken van overdracht tot noodzakelijke rechten.
Voor producenten biedt het EU-recht weinig specifieke bescherming, behalve algemene contractuele principes en regels uit de Audiovisuele Mediadienstenrichtlijn. Er is ook een gebrek aan duidelijke regelgeving over rechtskeuze en rechtsmacht bij internationale contracten, waardoor auteurs, uitvoerenden en producenten vaak onderhevig zijn aan contractuele vrijheid zonder correctiemechanismen voor machtsonevenwichtigheden.
