Geen toestemming van auteur vereist bij gebruik werk bij verslaggeving van actuele gebeurtenissen
29-07-2019 Print this page
Auteursrechtrichtlijn brengt geen volledige harmonisatie van de beperkingen en excepties tot stand. Europese grondrechten kunnen geen rechtvaardiging bieden voor niet in de richtlijn genoemde beperkingen of restricties. Belangenafweging tussen auteursrechten en rechten die worden beschermd door de uitzonderingsbepalingen moet volkomen in overeenstemming zijn met de door het Handvest gewaarborgde fundamentele rechten: noch uit Handvest, noch uit de rechtspraak van het Hof vloeit voort dat een IE-recht onaantastbaar is en daarom absolute bescherming moet genieten. Artikel 5 lid 3 sub c van de Auteursrechtrichtlijn 2001/29 verzet tegen een nationale regeling die de toepassing van de beperking of restrictie beperkt tot situaties waarin het niet redelijkerwijs mogelijk is om vooraf te verzoeken om toestemming voor het gebruik van een beschermd werk met het oog op de verslaggeving over actuele gebeurtenissen. Verwijzing door middel van een hyperlink naar een bestand dat afzonderlijk kan worden geraadpleegd, valt onder citaatrecht. Een werk wordt geacht “reeds op geoorloofde wijze voor het publiek beschikbaar te zijn gesteld” in de zin van het citaatrecht wanneer het in de betrokken specifieke vorm reeds met toestemming van de rechthebbende of op grond van een gedwongen of wettelijke licentie voor het publiek toegankelijk is gemaakt.
Volker Beck - voormalig lid van de Duitse Bundestag - is de auteur van een controversieel manuscript over strafrechtelijk beleid inzake zedelijke delicten met betrekking tot minderjarigen. Beck heeft zich sinds 1993 van de inhoud van het stuk gedistantieerd en heeft gesteld dat de uitgever het heeft gewijzigd. In 2013 is het manuscript kort voor de verkiezingen in archieven opgedoken. Om te onderbouwen dat de inhoud van het manuscript is gewijzigd door de uitgever heeft Beck verschillende media voorzien van het manuscript en het artikel zoals het door de uitgever is gepubliceerd, zonder hierbij toestemming te geven deze te publiceren. Ook heeft hij beide versies geplaatst op zijn website, waarbij op elke bladzijde is aangegeven dat hij zich distantieert van de inhoud.
Spiegel Online heeft een artikel geplaatst waarin het bestrijdt dat de strekking van het manuscript is gewijzigd en hierbij links geplaatst naar beide versies (zonder aan te geven dat Beck zich distantieert van de inhoud). Beck stelt dat hij hiervoor geen toestemming heeft gegeven en dat daarmee sprake is van inbreuk op zijn auteursrecht. Het Bundesgerichtshof stelde vervolgens prejudiciële vragen. Zie ook de conclusie A-G.
Het hof overweegt dat de Auteursrechtrichtlijn geen volledige harmonisatie van de draagwijdte van de daarin vervatte beperkingen of restricties tot stand brengt, en dat lidstaten over een beduidende discretionaire ruimte beschikken. Wel stelt het hof dat vrijheid van meningsuiting en persvrijheid geen rechtvaardiging bieden om - buiten de excepties en beperkingen genoemd in de richtlijn - het auteursrecht te beperken.
In het kader van de balans tussen de rechten van de auteur en vrijheid van meningsuiting overweegt het hof dat niet uit de wet of rechtspraak blijkt dat IE-rechten onaantastbaar zijn en absolute bescherming moeten genieten, en wordt gewezen op het grote belang van vrijheid van meningsuiting, zeker in het kader van het publieke debat. Vervolgens oordeelt het hof dat lidstaten in het kader van verslaggeving - voor zover uit een oogpunt van voorlichting gerechtvaardigd en (indien mogelijk) onder vermelding van de auteur - niet de toestemming van de auteur als voorwaarde voor de toepassing van een exceptie of beperking kunnen vereisen. Spiegel Online hoefde dus geen toestemming te hebben voor publicatie. Het Bundesgerichtshof dient nog wel te bepalen of publicatie van beide versies noodzakelijk was om het publiek te informeren.
In het kader van het citaatrecht overweegt het hof dat citaten niet noodzakelijkerwijs worden geïntegreerd in het artikel, maar ook kunnen worden gemaakt door middel van hyperlinks naar het werk. Wel moet ook hier worden gekeken of het citaat noodzakelijk is voor het doel om het publiek te informeren.
Tot slot oordeelt het hof dat het citaatrecht alleen van toepassing is indien een werk wordt geacht reeds op geoorloofde wijze voor het publiek beschikbaar te zijn gesteld, wanneer het in de betrokken specifieke vorm reeds met toestemming van de rechthebbende of op grond van een gedwongen of wettelijke licentie voor het publiek toegankelijk is gemaakt. Het Bundesgerichtshof dient te bepalen of de uitgever het recht had om het manuscript in gewijzigde vorm uit te geven. De versies die Beck op zijn eigen websites heeft geplaatst zijn naar het oordeel van het hof slechts met toestemming openbaar gemaakt aan het publiek voor zover de passages waarin Beck zich distantieert van de inhoud daarbij zijn overgenomen.
Deze uitspraak wordt besproken in de volgende webinars:
